Andrés

Aínda que cando es pequeno che parece que os maiores non saben tanto como din (e seguramente é verdade), o certo é que logo te vas dando conta de que hai unha serie de cousas que só se aprenden co paso do tempo.

Cando es un neno queres medrar, ser coma os maiores: facer o que eles fan, levar a súa roupa, conversar de igual a igual con eles... Fáiseche longuísimo o tempo que tes que agardar por cada un dos pasos no teu camiño cara a túa “madurez”. Cara a un sitio do que moitos quererán logo escapar coa mesma intensidade coa que desexaron chegar.

Unha das maiores e máis importantes ensinanzas que calquera cos ollos abertos aprendera no camiño é que o seu camiño, coma todos, ten un final. Cando es un rapaz todo semella inmutable: os teus pais están ai cada día, os teus avós, tíos, primos... As modificacións á túa rutina diaria adoitan chegar en forma de adición e non de substración. Persoas novas, experiencias novas, aparecen na túa vida: outro irmanciño, novos compañeiros, andar en bicicleta, a escola.

Un día descobres que iso non e sempre así e, un día, no canto dunha persoa máis hai unha menos. A cousa cambia pero, de tódolos xeitos, a circunstancia mais habitual é que esa persoa sexa maior (se non o é, ti es un neno, polo que normalmente procuran ocultarcho) así que, simplemente, o asumes coma un paso máis, este aínda moi lonxano. Moito máis lonxano que calquera dos que tanto che tardan en chegar, dos che vai a levar tanto tempo dar. Non hai de que preocuparse.

Un día, tócalle o turno a alguén xoven. Pode ser simplemente non moi vello, como arredor dos cincuenta, pero o golpe de atención adoita ser máis efectivo se rolda a túa idade, e aquí si me deixa abraiado a capacidade de algúns para pechar os ollos e dicir para si mesmos: “isto non me pode pasar a min”. “Eu non tería ese accidente”, “eu bebo, si, pero controlo, a min iso non me pasa”, “tiña que ir despistado, porque el dominaba o coche moi ben, non sei como lle puido pasar iso nesa curva”, “eu como san e fago moito deporte, ela non se debía de coidar moito, porque aos seus anos non e fácil ter esa enfermidade”... Moita xente vive sen conciencia de que, un día, lles tocará a eles e iso impídelles ver máis alá do aquí e agora. Impídelle vivir a vida con intensidade e sen se preocupar por cousas que, se as miras coa debida perspectiva, non teñen maior relevancia. Un dos escritores e articulistas dos que mais gusto, Arturo Perez Reverte, ten sostido nas súas entregas en El Semanal que a nosa sociedade ten unha capacidade incrible para camuflar a morte e facer coma se esta non existise. Non está permitido que a morte apareza pola televisión e, como é sabido, se non aparece no televexo non existe. Ás veces, escoitando certos comentarios e observando certos comportamentos non me queda máis que lle dar a razón.

Todas estas reflexións e circunloquios véñenme á cabeza porque, desde o pasado martes día 10 as 6 da mañá, nos falta Andrés.

Andrés era, coma min, da quinta do 78 e eu coñecino na universidade. De feito, foi a primeira persoa á que coñeceu Juan, o meu amigo da alma, na escola de Teleco. Aquel primeiro día de clases de setembro do 96, no descanso despois da primeira, debían de ser sobre as cinco da tarde, eu xa estaba fora no pasillo completamente descolocado polo novo e complicado mundo no que me acababa de atopar, cando saíu Juan, con mais ou menos a mesma cara de circunstancias ca min, pero acompañado por un tipo alto e delgado, cunhas gafas de montura metálica enormes, cun sorriso de orella a orella e que se comunicaba a voces. “Este é Andrés”, dixo Juan, e chocamos as cinco.

Ese era Andrés, polo menos para min entonces, en poucas palabras, e falando do aspecto externo. Porque se falamos do resto eu, que non son precisamente a persoa que mellor o coñecía, teño que engadir polo menos tres cousas: constante, boa xente e xenial.

Xenial tiña que selo a narices aínda que só fose por como sacou a carreira: en pouco máis de cinco anos e cun expediente brillante repleto de matrículas e sobresaíntes. Teleco non é unha carreira doada e diso podo dar fe eu, que me levou unha punta de anos acabala, pero el tiña unha capacidade especial para visualizar os problemas e atopar as solucións. A el foi á primeira persoa á que lle escoitei falar de moitas das tecnoloxías coas que hoxe eu traballo.

Cando estaba xa a piques de rematar a carreira, xa só co PFC pendente, decidiu que, despois de ter deixado a carreira de piano a medio acabar ao entrar na universidade, quería rematala e converterse en concertista de piano. Decidiu que, despois de lle dedicar seis anos da súa vida a facer unha carreira coma Teleco, lle quería dedicar a súa vida á música. É ou non é unha decisión propia dun xenio? Por desgraza, logo decatouse de que para chegar a onde el pretendía non só precisaba traballo e esforzo (para iso tiña capacidade abondo) senón tamén soporte económico, polo que decidiu buscar un choio propio de telecos, pero non deixar de lado a musica, á que amaba.

Cos anos cheguei a vivir con el. Estabamos xa só Xurxo e máis eu no piso da rúa Canadelo Alto no que tantos anos pasamos e a el o noso piso quedáballe preto da oficina, polo que decidiu abandonar por vez primeira a casa de seus pais e virse a vivir con nós. Recordo perfectamente a tenrura coa que me contou que, cando marchara da casa, seu irmán lle dixera que, despois de toda unha vida xuntos, o ía a botar de menos. El botou unha risotada das súas e contoume cómo lle dixo a seu irmán “pero bueno, home, que me vou aí ao lado... que aínda ei vir pola casa máis que antes se te descoidas, xa verás!!!”. Logo, calou e quedou co semblante dubitativo, como evocando o momento, como pensando que el tamén botaría de menos a seu irmán.

A todo isto, non vos vou a mentir, Andrés non era o mellor compañeiro de piso que un se poida imaxinar. Polo menos, desde o meu punto de vista claro. Supono que el pensaría o mesmo de min... ;·) Andrés era todo vitalidade, todo entrega as cousas que lle gustaban ou que simplemente cría que debía facer. Era un xenio, xa o dixen, e os xenios son, ás veces, un caos. A min, que son un tiquismiquis en temas de gardar as cousas dentro dunha mínima orde, o seu deixar o fregadeiro cheo de louza sen lavar, ocupar dous tendais só coa súa roupa, ou o de usar como manteis os panos de cociña, que eu despois atopaba todos pringosos cando me ía a secar as mans, tenme posto de mala hostia máis dunha vez. Pero, claro, como carallo te vas a enfadar de verdade cun tipo coma Andrés? Por moi enfadado que estiveses con el, cando chegabas a casa e o escoitabas facendo os seus exercicios de canto, escala para arriba, escala para abaixo, co mal que cantaba o cabrón, non podías senón rirte. Porque o Andrés, constante como dixen que era, non só ía ao ximnasio cada dous días pola mañá cedo antes de ir ao choio, senón que saía do traballo na pausa de media mañá e ía ao piso a facer exercicios de canto durante 20 minutos, facía exercicios de canto a mediodía antes de comer, e volvía a facelos ao saír do traballo. E mira que cantaba mal (todo o contrario do ben que tocaba o piano), pero entregábase en corpo e alma para mellorar. Facía os seus exercicios coma se lle fose a vida niso, e o certo é que co tempo chegou a ser escoitable. Aínda así, eu non sei como os veciños nos puideron perdoar os seus exercicios de canto e os meus comezos co clarinete. Ás veces incluso coincidiamos os dous, cada un polo seu lado, a facer escalas e exercicios, como competindo a ver quen era capaz de emitir sons máis horribles! Pena dunha gravadora...

O de que era boa xente, para os que o coñecemos penso que non precisa explicación. En doce anos creo que non lle escoitei falar mal de ninguén. Andrés ía ao seu e non tiña tempo para perder en criticas ou cotilleos.

O pasado novembro detectáronlle un cancro de páncreas estadio 4 e unha vez máis, non sei porque nos sorprendemos, Andrés sorprendeunos a todos. Quixo sabelo todo sobre o seu estado, non quixo que ninguén lle ocultase a gravidade da súa enfermidade, e quixo compartilo ademais con moitos de nós. Cada semana, normalmente os sábados, enviábanos un correo no que nos contaba as súas peripecias con médicos, tratamentos, probas... e tamén o seu día a día: se durmía, se non durmía, os libros que lía, a música que escoitaba, os días de sol e sen demasiadas dores nin molestias que podía aproveitar para dar un paseo arredor do Parador de Baiona cunha moza fermosa.

Durante a súa convalecencia, Andrés demostrounos que era doutro mundo. Quizais daquel para o que agora se foi. Unha vez recibido o primeiro grupo de sesións de quimioterapia, os médicos dixéronlle que o tumor non remitía e que tiñan que decidir se o intentaban con outro tratamento distinto (máis forte) ou se, simplemente, deixaban que a enfermidade seguise o seu curso natural. Dixéronlle que, “chegados a ese punto” a decisión era unha cuestión de calidade de vida, que é o mesmo que dicirlle “non tes solución e isto é xa só cuestión de tempo, chaval”. Era a verdade, e el quería sabela. Nesa tesitura, na que calquera de nós nos teriamos cagado de medo, marchado para casa, e botado tres semanas chorando, Andrés díxolles que, para tomar unha decisión, precisaba de cifras, estatísticas, probabilidades. Supoño que o seu requirimento deixou á súa médico tan abraiada coma a min cando lin o seu relato da situación, porque lle pediu unha semana para debatelo co resto de oncólogos do servizo.

Un día, o luns 9 fixo tres semanas, Andrés mandou un correo contando que se atopaba mal: case non durmía e as dores e molestias eran cada vez mais fortes. Estou seguro que o correo nos deixou a todos os que o recibimos moi preocupados, pero foi peor o silencio posterior: unha semana, dúas semanas, tres semanas... Andrés faltou á súa cita dos sábados e o seu correo con información do seu estado non chegou a nós. O pasado día 9, a confirmación aos nosos temores chegou. Eu, e coma min os outros sete que conformamos a súa panda de telequenhos, recibimos primeiro un correo do meu querido Miguel (que estou seguro lle custou suor e bagoas escribirnos esas mensaxes) dicindo que a situación empeorara moito, que Andrés estaba sedado e que era cuestión de tempo. Ao día seguinte, pola mañá, un SMS no móbil de España non me presaxiaba nada bo. Lelo confirmou os meus medos e un calafrío subiu polas miñas costas.

Cando pasa algo así sempre penso en cal e a mellor maneira de honrar á persoa que falta. En qué lle gustaría a ela que eu fixese neses momentos. Normalmente, pero moi especialmente no caso de Andrés, unha resposta paréceme case sempre a máis axeitada: VIVIR. Ser consciente de que calquera día pode ser o meu día, de que hai poucas cousas tan importantes coma para enfadarse ou deixarse agobiar por elas, de que hai que aproveitar cada momento. Cando penso nel, cando recreo no meu pensamento a súa imaxe, véxoo sempre sorrinte, con ou sen as súas gafas, con ou sen melena, berrándome “ei, companeiro!!!”, facendo os seus exercicios de canto, falándome de musica... Véxoo hai anos sentado con Sergio nas gradas de Teleco, meténdose con Elena ou María José, de carallada con Miguel e Pablo, tirado no sofá do noso piso vendo a tele con Xurxo, discutindo cousas de programación con Armando, saíndo de clase con Juan aquel día de setembro do 96.

Véxoo e penso que Andrés soubo vivir os case 30 anos que lle deu a vida. Que os aproveitou e que, de seguro, tería moitas mais cousas por facer se lle deixaran. Penso que, se el puidese ter pedido un desexo nos seus últimos momentos tería sido ese, o de vivir un chisquiño máis, e por iso non se me ocorre maior homenaxe que, con el no recordo, mirar adiante e vivir: disfrutar cada momento, cada persoa, cada raio de sol, cada canción... Non se me ocorre nada mellor porque estou seguro de que el o tería feito por min e porque, tamén, será o que eu vos pida o día que me toque.

Deica outra, compañeiro.

PD: Non sei exactamente cando será pero, algún día, espero que a moito non tardar, os telequenhos volveremos a nos reunir para xantar ou cear xuntos. Creo que nunca, escusando as vodas, fomos capaces de nos xuntar realmente todos porque sempre faltaba un ou outro por unha ou outra razón pero, por suposto, esta vez será distinto... ou non. Desta volta, meus, non será como cando, na Coruña, despois da voda de Sergio, nos dixo que quedara cunha moza e que prefería ir con ela que ir xantar con nós (cousa totalmente comprensible). Desta volta estará con nós á mesa porque, de certo, estará no noso pensamento. Levantemos a copa, e brindemos: por Andrés!

PD2: http://mcidor.blogspot.com/2008/06/andrs.html tamén sobre Andrés, máis curto, e a ben seguro máis brillante. Moitas apertas, Migueliño.